با مطالعه معماری اطلاعات از سال 1994 به بعد، از گوفر گرفته تا گوگل، می توان تغییراتی را در چشم انداز سازمانی، تحقیقاتی و بازیابی مشاهده کرد. با مطالعه روند پیشرفت این ده سال اخیر، می توان به یک دیاگرام نه چندان معروف از سه دایره رسید که ابزاری عالی برای توضیح این نکته است که چرا و چگونه باید به نوعی تعادل میان اهداف و بستر، نیازها و رفتار کاربر و محتوا برای هر یک از پروژه ها رسید.
این دیاگرام که با مفهوم معماری اطلاعات در ذهن نقش بسته است، می تواند برای توضیح تجربه کاربری هم به کار رود. در ارتباط با شاهکار “جسی جیمز” درباره تجربه کاربری، می توان این سه دایره را برای نشان دادن تفاوت و تمایز میان تجربه کاربری و طراحی کاربرمحور به کار برد. هرچند که هنوز به نظر نمی رسد که طراحی کاربرمحور خارج از نظریه به صورت عملی درآمده باشد، اما طراحی تجربه کاربری هر روز اتفاق می افتد.
پیکر بندی تجربه کاربری
با بسط دادن دانش از معماری اطلاعات به تجربه کاربری، نیاز به یک دیاگرام جدید برای نمایش پیکربندی تجربه کاربری احساس می شد، به ویژه برای کمک به مشتریان در درک این نکته که چرا نیاز دارند تا از مرز “قابلیت استفاده” فراتر بروند. به همین جهت گروهی از فعالان این عرصه دیاگرام لانه زنبوری را برای توضیح تجربه کاربری ابداع کردند.
به طور طبیعی، عبور از دیاگرام سه دایره و استفاده از دیاگرامی با 7 شش ضلعی و عادت کردن به آن، سختی هایی در پی داشت اما به جرات می توان گفت که بعد از چند ماه آزمون و خطا، این دیاگرام موفقیت های بزرگی را در زمینه طراحی تجربه کاربری موجب شد.
شرح دیاگرام لانه زنبوری تجربه کاربری
سودمندی
اولین نکته در تجربه کاربری این است که سایت را طوری طراحی کنیم که محتوای آن برای کاربر سودمند و مفید باشد. کاربران به دنبال پاسخ برای سوال ها و نیازهایشان در اینترنت جستجو می کنند. پس اگر بتوانید به خواسته های کاربران به طور مناسب پاسخ دهید، یا به عبارت دیگر اگر محتوای سایتتان برای کاربر سودمند باشد، می توانید تجربه کاربری سایتتان را بالا ببرید.
قابلیت استفاده
در طراحی تجربه کاربری باید همیشه به سادگی طراحی توجه کرد. اگر یک سایت مطالب مورد نیاز مخاطب را داشته باشد ولی مخاطب نتواند به سادگی از آن استفاده کند، یعنی نتوانسته است با مخاطب ارتباط برقرار کرده و در طراحی تجربه کاربری موفق عمل کند. توجه کنید که یک سایت باید مفید و سودمند باشد اما برای طراحی تجربه کاربری خوب، باید علاوه بر سودمندی، ساده و قابل استفاده هم باشد.
مطلوبیت
در کنار تولید محتوای مفید برای کاربر، باید به قدرت و ارزش تصویر، برند و سایر المان های طراحی احساسی نیز توجه کنیم. نباید جذابیت سایت و تاثیر آن برای جلب نظر مخاطب را فدای مفید بودن مطالب کنیم. عدم توجه به هر یک از این قسمت ها ممکن است به طراحی تجربه کاربری ناموفق و در نتیجه از دست دادن مخاطب منجر شود.
قابلیت دستیابی
یک وب سایت باید قابلیت شناوری بالایی داشته باشد؛ یعنی باید بتوان به سادگی و از طریق جسنجوی اینترنتی وب سایت مورد نظر را پیدا کرد. اگر نتوانیم در بهینه سازی سایت و ارتقا رتبه آن در جستجوی گوگل موفق عمل کنیم، تمامی گام های پیشین بی استفاده خواهند بود.
قابلیت دسترسی
یک وب سایت باید به گونه ای طراحی شود که دسترسی های آن از هر صفحه به صفحات مرتبط دیگر ساده باشد. ساختمانی را تصور کنید که زیبایی و فایده کافی را داشته باشد، اما پله یا آسانسوری برای رفتن از هر طبقه به طبقه دیگر نداشته باشد! وب سایتی هم که دسترسی های مناسب را برای کاربرانش فراهم نکند، در طراحی تجربه کاربری شکست خواهد خورد.
اعتبار
اگر بخواهید مخاطبانتان با شما همراه بمانند، باید اعتماد آنان را جلب کنید. میزان اعتماد مخاطبان و اعتباری که برای سایت شما قائل هستند، می تواند به امتیاز طراحی تجربه کاربری شما کمک کند. به همین دلیل است که توصیه می شود که تا جای ممکن در بیان خدماتتان، شفاف و راستگو باشید تا اعتماد کاربران را جلب کنید.
سودآوری
طراحی تجربه کاربری باید بتواند برای ما سودآوری داشته باشد! حتی برای سایت هایی که هدف از طراحی آن ها سودآوری نیست هم باید برای ارتقای سایت خود، بتوانیم طراحی تجربه کاربری را به سمتی پیش ببریم که میزان بازدید از سایت بالا باشد.
همان طور که می بینید، دیاگرام لانه زنبوری می تواند با تامین همزمان چند هدف تمامی نیازهای طراحی تجربه کاربری را فراهم کند. نکته اول این که این دیاگرام ابزاری عالی برای تشخیص اولویت های طراحی تجربه کاربری است؛ به عبارت دیگر، با استفاده از این دیاگرام می توانید ببینید که در کدام یک از مراحل طراحی تجربه کاربری دچار ضعف هستید و کدام یک از مراحل را دست کم گرفته اید. در تعریف اولویت باید بدانیم که در طراحی سایت مورد نظر شما، به عنوان مثال بین مطلوبیت و قابلیت دستیابی کدام یک ارجحیت بیشتری دارند. می توانید بین هر دو قسمت این دیاگرام، سوالاتی مشابه این سوال را از خودتان داشته باشید و با توجه به جواب هایی که می دهید، برای طراحی تجربه کاربری خود تصمیم بگیرید. واقعیت این است که جواب این سوال ها تا حد زیادی بستگی به این دارد که شما تا چه میزان نیاز دارید تا بین بستر، محتوا و کاربر تعادل و هماهنگی ایجاد کنید.
نکته دوم درباره دیاگرام لانه زنبوری این است که این مدل از روشی ماژولار برای طراحی سایت استفاده می کند. اجازه بدهید تصور کنیم که شما می خواهید وب سایت خود را توسعه دهید اما با کمبود هزینه و زمان مواجهید. به این ترتیب می توانید برای پایین آوردن ریسک در طراحی تجربه کاربری، از روشی هدفمند مانند دیاگرام بالا استفاده کنید.
به عنوان نکته سوم هم می توان اضافه کرد که هر بخش از دیاگرام لانه زنبوری طراحی تجربه کاربری، می توانند مانند یک پنجره مستقل عمل کنند که به ما کمک می کنند تا ببینیم در کدام یک از قسمت های طراحی تجربه کاربری خوب عمل کرده ایم و در کدام بخش موفق نبوده ایم. این دیاگرام به ما اجازه می دهد تا درباره آن چه که در طراحی تجربه کاربری مان انجام می دهیم، دید بهتری داشته باشیم و قسمت هایی را که نیاز به تغییرشان داریم، بهتر ببینیم.
روش دید متفاوت
چندی پیش برخی از طراحان متوجه شدند با این که معماری اطلاعات به خوبی می تواند یک کسب و کار را معرفی کند، اما باز هم این قابلیت دستیابی است که نشان می دهد هدف اصلی طراحی وب سایت و طراحی تجربه کاربری بر روی چه زمینه ای متمرکز است. به بیان دیگر، ما باید بتوانیم با مهم ترین خدمتی که ارائه می دهیم، بر روی سرچ های اینترنتی پیدا شویم. به همین دلیل است که طی چند سال اخیر تمرکز بسیاری بر روی بهینه سازی و سئو سایت صورت گرفته است و کمتر سایتی را می بینیم که سئو بر روی آن صورت نگرفته باشد. همین مساله باعث شده است که طراحی تجربه کاربری طراحان را به سمت ورای مرزهای معماری اطلاعات برده و حتی معماری اطلاعات را هم بهبود ببخشد.
کندوی بزرگ
گرچه رعایت اصل قابلیت دستیابی (یا همان ارتقای رتبه سایت در سرچ گوگل) موفقیت بزرگی را برای سایت و طراحی تجربه کاربری آن به همراه می آورد، اما در بسیاری از موارد، اجرای سئو مانند گیر افتادن در مجموعه پیچیده ای از اصول و قواعد فنی است. هرچند که به جرات می توان گفت که امروزه طراحانی موفق تر هستند که بتوانند به خوبی بر روی قابلیت دستیابی یک سایت مانور بدهند. ولی به هر حال هربار که یک طراح احساس می کند در تله سئو گیر افتاده است، به سراغ سایر قسمت های دیاگرام لانه زنبوری طراحی تجربه کاربری می رود تا بتواند با بهبود سایر قسمت ها، نواقص احتمالی قابلیت دستیابی را پوشش دهد.
حتی اصلا دور از ذهن نیست که به زودی دیاگرام جدیدی برای برای طراحی تجربه کاربری معرفی شود تا بتواند قسمت های مورد نظر را بهتر به هم ارتباط دهد. به هر حال تا این لحظه که طراحی تجربه کاربری شبیه به یک کندوی بزرگ در نظر گرفته شده است و دست کم تا ده سال آینده نیز همین دیاگرام را حفظ خواهد کرد.
